| Nie tylko Wilnu, lecz całemu krajowi według autora „Materiałów...“ grozi zagłada. Toteż jego zdaniem powinny być przeprowadzone następujące reformy: „1. Nadanie organizacjom społecznym wpływu na strony administracyjne i gospodarcze, jako podstawa wszelkiej celowej działalności pomocniczej dla ludności [...]; 2. Niezwłoczne powiększenie racji żywnościowej; 3. Zreorganizowanie robót publicznych w tym sensie, aby każdy otrzymywał zajęcie i płacę, odpowiadające jego kwalifikacji i normalnemu zarobkowi[...]; 4. Ulgi podatkowe, w szczególności zmniejszenie podatków pośrednich przez zniżenie cen, dostosowanie podatków bezpośrednich do faktycznej zdolności płatniczej, oddanie rozkładu ich w ręce organizacji społecznych; 5. Pozwolenie właścicielom ziemskim rozporządzania się choć częścią własnych produktów; zniesienie zakazu dowozu produktów żywnościowych do miast; [...] 7. Ulgi w życiu ogólnym: ułatwienie zmiany miejsca pobytu; pozostawienie szkolnictwa organizacjom społecznym, szersze uwzględnienie języków miejscowych w urzędach; ułatwienie cenzuralne i dopuszczenie druków z innych części okupacji, reforma sądownictwa z uwzględnieniem miejscowych sił, obowiązującego dawniej prawa i miejscowych języków“26
Jak widzimy W. Zawadzki bardzo dokładnie przedstawił sytuację, poza tym niedziwi, że to właśnie on, profesor ekonomista, miał sporządzić takiego radzaju sprawozdanie. Krótko omawiane w nim także są takie pytania jak: dobroczynność publiczna, zarząd miasta, szkolnictwo, stowarzyszenia i prasa, język urzędowy. „Materiały...“ nie mają formy ukończonej, można przypuścić, że W. Zawadzki jaszcze coś dodawał, lub zmieniał. Zastanawia tylko naiwność z jaką w tej charakterystyce apeluje się do przykładów sytuacji panującej bezpośrednio w Niemczech. Eksploatacyjne plany niemieckie w stosunku do terenów okupowanych przejawiły się już od początku okupacji. Oczekiwano ze strony Niemiec wyzwolenia z jarzma Rosji, lecz okoliczności wojenne i niemiecka polityka społeczno-gospodarcza okazały się widocznie zwrotem w jakiejś mierze zaskakującym. W rozdziałach dotyczących życia społeczno-kulturalnego W. Zawadzki koncentruje się wyłącznie na problematyce polskiej. Sytuację przedstawia tragicznie oraz przypomina, że w wyżej wymienionych dziedzinach władze niemieckie faworyzują narodowości litewską i białoruską. Ta część jest zdecydowanie polemiczna, porusza zagadnienia dotyczące konfliktów na podłożu narodowościowym i odźwierciedla w tym wypadku oficjalne stanowisko Komitetu Polskiego.
Podsumowanie
Podsumowując artykół muszę stwierdzić, że dokumenty, o których tu wspomniałem pozwalają formułować nowe pytania co do działalności i myśli politycznej W. Zawadzkiego, roli jego w formowaniu stanowiska Komitetu Polskiego w Wilnie w przeddzień ważnych wydażeń politycznych lat 1918–1920. Dotąd tródno było określić, czy W. Zawadzki wogóle brał udział w sporządzaniu jakich kolwiek memoriałów politycznych, ponieważ były one ogłaszane jako stanowisko Komitetu Polskiego, oraz podpisywało się pod nimi ponad 30 osób. Jedno możemy powiedzieć wyraźnie, była to osoba wpływowa w polskim środowisku wileńskim okresu I wojny światowej. Więc warto mu
___
26 Ibidem, s. 34b |
dizainas ir programavimas giriaus