| jego wiceprezesem został wybrany W. Zawadzki. Prezesem został M. Węsławski. Zdaniem historiografii komitet został wkrótce zdominowany przez działaczy narodowej demokracji8. Wiemy natomiast, że W. Zawadzkiego dotąd zaliczano do grona polityków lewicowych, zbliżonych do demokratów krajowców9, jeszcze w latach 1903–1905 brał udział w działalności rewolucyjnej PPS w Łodzi. Niemniej opierając się na memoriał z 7 listopada 1917 roku, takie twierdzenie staje się nieścisłe. Szczegółowa analiza memoriałów, które pisał i redagował W. Zawadzki, pozwala przypuszczać, że w okresie 1916–1917 jego poglądy polityczne przecierpiały określone zmiany. Bowiem już w okresie międzywojennym, konkretnie w 1927 roku, zostanie drugim wiceprezesem Polskiej Organizacji Zachowawczej Pracy Państwowej10.
Otóż we wspomnianym już nie raz zbiorze dokumentów11 znajduje się kilka maszynopisów w formie memoriałów do władz niemieckich, spisanych po niemiecku i polsku. Są to kopie lub bruliony oryginałów, których los nie jest całkowicie jasny. Jeden z memoriałów został wydrukowany w „Biuletynie Wileńskim“ 29 maja 1917 r. (Nr. 5). Co do innych materiałów, można przypuścić, że znaczna ich część została zamieszczona przez W. Zawadzkiego w książce wydanej po niemiecku w 1918 r. pod tytułem: „Pro Lithuania, Litauen in historishcer ethnographischer und wirtschaftlicher Beziehung, herausgegeben von einem Redaktionskomitee in Wilno“12.
Tematyka memoriałów odpowiada okolicznościom, które się uformowały w końcu 1916 i w przeciągu 1917 roku. Polityczne stronnictwa polskie, jak i litewskie, w Wilnie, próbują przekonać najwyższe władze niemieckie co do swych racji. Komitet Polski w tym wypadku ma udowodnić, że Wilno i Wileńszczyzna, są polskie i powinny być przyłączone do powstającego państwa polskiego13.
Nie udało się narazie ustalić o ile w tych memoriałach dominują przekonania samego W. Zawadzkiego. Niewątpliwe tylko, że to on te memoriały pisał. Tak więc spójrzmy jaka argumentacja w nich dominuje.
W maszynopisie wydanym, z niedużymi zmianami, w postaci memoriału 29 maja, na początku podkreśla się odrębność Litwy wobec Rosji, oraz jej zachodnioeuropejskie ukierunkowanie cywilizacyjne14. Dużą uwagę udziela się określeniu pojęcia Litwa. Co w znacznej mierze odpowiada argumentacji krajowej.
Stwierdza się, że „Nazwa Litwy używana bywa w kilku znaczeniach. Litwa w znaczeniu ściślejszym obejmuje ziemie etnograficzne litewskie, t.j. kraj, gdzie ludność litewska stanowi większość. Szersze określenie Litwy stosowane bywa do całego terytorium ongi WKL [...]. Toteż „[...] wybitnie charakterystyczną cechą tego kraju – jest etnograficznie mieszane zaludnienie“15. Preferuje się w tym
___
8 Jurkiewicz J. Rozwój polskiej mysli politycznej…, s. 138; R. Lopata. Lietuvos valstybingumo raida…, p. 77.
9 Wapiński R. Polska I małe ojczyzny Polaków…, s. 255.
10 Szpoper D. Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904–1939. Gdańsk, 1999, s. 172–175.
11 LMA Rankraščių skyrius. F. 158–1620. Zawadzki Władysław. Memoriały i materiały dla Komitetu Polskiego w Wilnie. 1916–1917.
12 Sukiennicki W. Memoriał o sprawie litewskiej…, s. 76.
13 Ibidem, s. 76.
14 LMA Rs. F. 158–1620, s. 26.
15 Ibidem. |
dizainas ir programavimas giriaus