___

23 Plg.: Rybarski R. Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu. Warszawa, 1958, t. 1. Rozwój handlu i polityki handlowej, p. 11. 1570 m. grūdų lašto pergabenimas sausuma Gdanske kainavo 41,2 auksino, o 1531 m. vandeniu – apie 1,9 auksino (57,8 grašio); įvertinus kainų kilimą (grūdų karčius Gdanske 1531 m. kainavo 103, o 1570 m. – 157 grašius), išeina, kad vandeniu gabenti atsiėjo kelis kartus pigiau – ten pat, p. 15, 234. Kaip storas ledas trukdė pasiekti krantą, randame – Генрих Латвийский. Хроника Ливонии. Москва, Ленинград,

1938 (toliau – HL), p. 275: „Non valentes autem propter gelu, quod immensum erat, navim littori applicare, eam in glacie relinquunt et per Daciam in Theuthoniam vadent rebus suis secum assumptis.“

24 SRP, Bd. 1, p. 119: „curribus et quadrigis et lignis aliis precludentes…“

25 Ten pat, p. 50: „in littore in descensu fluminis edificavit anno domini MCCXXXI castrum Torun. Hec edificacio facta fuit in quadam arbore quercina, in qua propugnacula et menia fuerant ordinata ad defensionem; undique indaginibus se vallabant; non patebat nisi unus aditus ad castrum. Continuo hii septem fratres habebant naves circa se propter impetum prutenorum, ut possent navigio redire Nessoviam, si necessitatis articulus hoc suaderet.“

26 Ten pat, p. 61–62: „De mandato ergo magistri quidam fratres et armigeri cum navibus predictis transiverunt mare recens, ad videndum, ubi possent contra dictos Pruthenos castrum instaurare. Qui cum venirent ad litus terre Warmiensis, exierunt…“; 62: „misit exercitum magnum navigio ad vindicandam injuriam occisorum, qui venientes ad litus Balge exierunt…“

27 Ten pat, p. 79: „Frater Poppo magister sollicitus de salute fidelium, misit fratrem Conradum dictum Bremer cum multis armigeris, ut tres naves oneratas victualibus duceret in Elbingum…“; 79–80: „cujusdam nobilis viri de Cracovia ad religionis ingressum animum inclinavit, qui tres magnas naves vino et medone seu mellicrato, et aliis, que ad victum sunt necessaria replens, et CCC boves et vaccas et alia multa jumenta premisit ad castrum Thorun…; 121: „raro absque magno periculo et labore necessaria ipsis duci poterant de Elbingo… quod per fluvium Sirgune talia ducerentur…“
Plg. 19 nuor.

28 Ten pat, p. 79: „Fratres de Elbingo, qui adventum istarum diu cum magno tedio et defectu expectaverant, instructi de statu terre Culmensis, naves cum suis nunciis remiserunt. Que dum venirent circa castrum Sweczam, Swantepolcus cum multis armigeris et X navibus iterum invasit eos“.

29 Ten pat, p. 60: „dominus marchio… mandavit sibi parari duas naves bellicas, quarum minor dicebatur Pilgerim, major Vridelant vocabatur… Per dictas naves duo castra Elbingus et Balga edificata fuerunt, et recens mare purgatum fuit ab insultibus infidelium, quod in eo nullus audebat de cetero comparere.“

30 Ten pat, p. 60–61: „Unde magister cum fratribus et peregrinis, quos dominus marchio Misnensis reliquerat, precedentibus navibus illis cum hiis, que ad edificacionem fuerant necessaria, venit ad terram Pogesanie, ad insulam illam, ut quidam dicunt, que est in medio fluminis Elbingi, in illo loco, ubi Elbingus intrat recens mare, et erexit ibi castrum, quod a nomine fluminis Elbingum appellavit anno dominicae incarnacionis MCCXXXVII.“

31 Plg. 28 nuor.

32 SRP, Bd. 1, p. 114: „ad custodiam navium Cristianorum, que per mare venerant ad terram Prussie, quas Prutheni antea sepius destruxerant… venerunt Prutheni armati cum V. navibus…“

33 Ten pat, p. 106: „omnium (prūsų – E. G.) sentencia convenit in hoc, quod fieret pons super aquam Prigore, et in quolibet fine pontis unum propugnaculum firmum ad modum turris, et sic tolleretur omnis materia veniendi navigio ad castrum Kunigsbergk. Quod cum fratres in dicto castro jam pene consumpti inedia considerarent, eligentes pocius mori in bello, quam fame sic miserabiliter interire, venerunt armata manu navigio…“